Јелена Кнежевиќ-Влаховиќ: Зошто ни се потребни ред и дисциплина?

Нè вовлекуваат во митот дека импровизацијата е подобра од правилата, редот, формата, јасните процедури и чистите сметки. Не. Импровизацијата мора да им отстапи место на редот и дисциплината за да можеме во одреден момент да станеме агилни и флексибилни на насочен и значаен начин според потребните услови и одржливите решенија за нас, нашите организации и општеството како целина.

Автор: Јелена Кнежевиќ-Влаховиќ, ЈКВ, jelena@jkvodc.rs

Кризите можат да бидат пекол од кој никогаш не излегуваме, тие можат целосно да ја уништат нашата материјална и лична стабилност и интегритет, и можат да бидат одлични можности за подобрување и развој над сите наши очекувања. Тие ескалираат како ненадејни настани, честопати во врска со сегментот на личноста, но исто така и организациите и општествата, кои сме ги занемариле и каде што сме слаби. Тие нè предизвикуваат да се подобриме или уназадиме, односно да не успееме. Ниту една криза не доаѓа така. Тоа е фантастично училиште за оние што сакаат да учат и да се развиваат, и морална и материјална пропаст за оние што се препуштаат на тоа.

Таа пресвртна точка неповратно го менува начинот на кој сме живееле дотогаш. Без разлика дали станува збор за индивидуа, организација или општество како целина, без разлика дали станува збор за мала криза што потресува еден сегмент од нашиот живот/деловно работење или е сериозен удар врз нашите основни верувања, заедничко уништување, предизвикување на нарушувања, создавање паника, будење несигурност и страв. Кризите во нас предизвикуваат очај, бидејќи постојните решенија не функционираат и сè уште не гледаме нови. Тој притисок и конфузија со еден збор се наречени хаос.

Наспроти хаосот е редот. За да излеземе од кризата, мора да воспоставиме ред, но исто така и да имаме доволно дисциплина да се држиме до тоа и да издржиме онолку колку што е потребно, сè додека не усовршиме нови вештини за нови услови.

Редот ни овозможува да ја поставиме структурата, а структурата ни обезбедува сигурност за посакуваниот исход. Структурата ни дава основа врз која можеме да ги градиме и развиваме нашите идеи. Покрај тоа, дисциплината е квалитет што мора да го развиеме во нас за да можеме да одржуваме ред и структура.

Не можете да станете агилни и флексибилни без претходно да научите да бидете крути и дисциплинирани.

Ред без дисциплина не постои, но не постои ниту дисциплина без ред.

Ниту една криза не доаѓа така. Тоа е фантастично училиште за оние што сакаат да учат и да се развиваат, и морална и материјална пропаст за оние што ѝ се препуштаат.

Лидер кој сè уште ја чувствува само својата моќ и кој е за заљубен само во своите ум и сила, не гледа потреба за ред. За него воопшто не е јасно зошто се потребни прецизност и точност, правила, принципи, одреден редослед и низа. Како кога тие само го забавуваат толку моќниот и силниот лидер? Има чувство дека наредбата му ја одзема силата, дека непотребно го ограничува и дека му пречи да ја изврши својата волја. Неговото силно его му вели да не прави грешки и да знае сè најдобро, и тој има најдобри намери. Па, што ако сите секогаш го чекаат? Како некој да може подобро?!

Проблемот е во тоа што тој нема апсолутно никаква доверба во компетенциите, но исто така и во интегритетот на неговите соработници, а уште поголем е што мора да научи да се совладува себеси, да се дисциплинира себеси. Тој ниту го сака тоа ниту смета дека е потребно. Тој апсолутно не гледа што може да извлече од тоа, но многу добро знае што треба да даде. Тој треба да пренесе дел од својата моќ, неговите апсолутни права, на други, треба да се воздржи и да се дисциплинира за да му ги врати повеќекратно. Но, тој не сака да разбере дека тој не е организација. Тој не гледа дека вистинската моќ не е во силата со која тој удира на масата со рака или во импровизацијата со која ја спасува организацијата. Во неговата самодоволност, и покрај апсолутно сите права што ги презеде за себе, тој не гледа дека нема вистинска моќ. Егото само го изневерува.

Најлошото е што тој не гледа дека постојано руши повеќе отколку што гради. Тој не е во состојба да ја смири ситуацијата, туку само да ја замрзне насилно. Во моментот кога мразот/шокот ќе почне да стивнува, настанува уште поголем хаос. Тој едноставно нема вештина да прави ред, не знае како да се дисциплинира.

Поради слепило и импулсивност, таквите водачи можат да бидат многу опасни за себе, но уште повеќе за организациите што ги водат. Тие создаваат кризи и не се во можност да ги решат. Тие доведуваат до регресија и распаѓање, ако не се разбудат. И будењето бара сериозен личен притисок и, на крајот, сфаќање дека има и други, дека тие имаат свои улоги и места во организацијата.

Лидерите што ќе го достигнат следното ниво учат да почитуваат и да поставуваат правила. Таквите може да ни изгледаат идеални лидери. Бидејќи тие се придржуваат до нормите и не одат подалеку од нивната примарна експертиза, се чини дека прават сè што велат и го прават правилно, јасно, по редослед и со многу посветеност. За нив работата и водењето на тимот се должност на која ѝ се предаваат колку што е потребно, кога е потребно и без многу прашања. Доколку е потребно, и на барање или во име на повисок орган, тие свесно се жртвуваат затоа што се толку научени и веруваат дека тоа е единствениот начин. Тие исто така очекуваат апсолутна послушност и лојалност од своите соработници. Тие ги ценат и вреднуваат лојалноста и дисциплината пред резултатите. Спротивно однесување е јавно казнето.

Ваквите водачи ќе ги препознаете по тоа што се подготвуваат многу темелно, до најмалите детали. Секогаш можете да се потпрете на тоа. Апсолутно никогаш не се подготвени за состаноци, не доцнат, прецизни се во сè и тоа го очекуваат и од другите. Никогаш нема хартија на нивната работна маса и сè е под конец. Не, нема никаква врска со новите технологии и дигиталната писменост. Сè е едноставно и секогаш средено и јасно - прецизно, линеарно, очекувано, безбедно. Тие не излегуваат од шините и не ја напуштаат „позицијата“, без оглед какво е невремето. Тие страдаат и одат напред по дадениот предвидлив пат. Тие не ги кршат правилата, дури и кога се нападнати, и секогаш стојат на пропишаното. Дури и на своја штета. Тие едноставно не ги преминуваат поставените граници и го чуваат она што им е дадено. Тие се водени од кодекс на однесување пред целта.

Во ваквите организации не е пожелно да се истакнувате во однос на облекувањето, размислувањето или однесувањето, туку само да се вклопите во дадената рамка и да ги извршувате задачите. Лидерот е слуга на својата позиција и го очекува истото од вас, бидејќи тоа го пропишал „некој од повисоко ниво“. Тоа е закон.

Импровизацијата е „кратенка“ за да се добие нешто без да се земе предвид изгубеното и да не се има предвид целото, или другите луѓе.

Организациите/тимовите предводени од такви лиери имаат јасна хиерархија во која точно и прецизно се знае местото на секој соработник. Нема потреба од делегирање. Улогите се поделени однапред, се соопштуваат јасно и од сите се очекува да се држат до описот на работата и обемот на одговорностите, без многу прашања и без какво било преиспитување. Вработените можат оперативно да се движат и да работат само во пишаната рамка. Она што тој го пишува - тоа треба да се направи, во даденото време, во дадениот редослед, на пропишаниот начин и затоа што токму така треба да се направи.

И поентата не е само во поставувањето на организацијата и процесот, туку исто така е многу важно апсолутно сè да биде документирано. Таквите организации имаат бази на податоци во кои детално се опишани и стандардизирани сите нивни деловни активности. Тие се горди на своите сертификати и многу им е лесно да го исполнат она што го бара нивната професија. Ова е многу често суштината на сè што прават. Постапките и стандардите се придружени со многу форми, табели и разни прегледи, толку многу што понекогаш може да се чини дека формата ја надминува суштината.

Лидерите на ваквите организации не сакаат ризик, не ја ценат и не ја разбираат креативноста и во тоа гледаат исклучиво недисциплина. Не се зборува за иновација. Секој скок од постојните норми ја уништува стабилноста и е знак за тревога.

Импровизацијата е „кратенка“ за да се добие нешто без да се земе предвид изгубеното и да не се има предвид целото, или другите луѓе.

Лидерите на ова ниво на развој по дефиниција даваат основа и стабилност и затоа кога нешто треба да се смири и стабилизира, вие назначувате таков водач.

Тој има природна потреба за уредување на работите. Тој може да најде ред и редослед во сè. Тој има смиреност, интегритет и вештина да биде вашата поддршка во опасност, да ве стабилизира и да ве отстрани од непотребен ризик.

Интегритетот во основа е вештина за одржување на редот и дисциплината. Способноста да не паднеме под морален притисок и да се откажеме морално, да го одржиме зборот, да зборуваме транспарентно и искрено и да ги заштитиме другите и од самите себе, доколку е потребно, бара голема внатрешна сила од нас. Во основата на оваа сила е можноста да се совладаме или дисциплинираме според принципите во кои веруваме.

Овде многу ни недостигаат лидери со такви квалитети. Премногу ја фалиме импровизацијата и ја потценуваме можноста да одржуваме ред и да се дисциплинираме себеси и другите. Ние мора да разбереме дека импровизацијата не е иста со агилноста и флексибилноста. Не можете да станете агилни и флексибилни без претходно да научите да бидете крути и дисциплинирани. Ова се когнитивно посложени начини на размислување. Импровизацијата е „кратенка“ за да се добие нешто без да се земе предвид изгубеното и да не се има предвид целото, или другите луѓе. Тоа е убава приказна што погрешно си ја пласираме како квалитет, занемарувајќи дека тие во основа се наши егоцентрични намери. Оние што импровизираат би работеле поинаку, ако можат да се дисциплинираат.

Ние не земаме ништо здраво за готово колку што нашата (не)способност да воспоставиме ред и да бидеме дисциплинирани. Ние сме полни со анегдоти за нашата легендарна снаодливост и склоност кон импровизација, како сме поинтелигентни од другите „па го измамивме системот“, како „го познаваме човекот“ кој ќе му стави крај на ова и да сфатиме дека треба да направиме развоен напредок кон поефикасни и ефективни начини на работа и живеење. Нè вовлекуваат во митот дека импровизацијата е подобра од правилата, редот, формата, јасните процедури и чистите сметки. Не е така. Импровизацијата мора да им отстапи место на редот и дисциплината за да можеме во одреден момент да станеме агилни и флексибилни на насочен и намерен начин според потребните услови и одржливите решенија за нас, нашите организации и општеството како целина.

* Текстот е објавен во InStore, бр. 82